मैले जे होस् सबैलाई धन्यबाद दिनै पर्छ – positive criticism, encourage र गाली गरेर मलाई सुधार्ने चेष्टा गर्नेहरुलाई -

 

पूराना धागाहरु

http://www.sajha.com/sajha/html/OpenThread.cfm?forum=4&ThreadID=22595

http://www.sajha.com/sajha/html/OpenThread.cfm?forum=4&ThreadID=25330

http://www.sajha.com/sajha/html/OpenThread.cfm?forum=4&ThreadID=50699

http://www.sajha.com/sajha/html/OpenThread.cfm?forum=4&ThreadID=56095

http://www.sajha.com/sajha/html/OpenThread.cfm?forum=4&ThreadID=53896

 

र नंया धागो शुरु गर्दैछु !

 

गजल –

 

नतीजा ननिक्लने प्रयोग तमाम  छन् !

फेरी गरिन थालेका उस्तै ब्यायाम छन् !

 

गुटमा सामेल नगर्नुको रहस्य के ?

मेरा नाम पनि त उत्तिकै बदनाम छन् !

 

गन्तब्य देख्दा देख्दै नत्र किन रोकियौं ?

अरु कसैका हातमा हाम्रा लगाम छन् !

 

सडकै घर भए पछि कहां नै पुग्नु छ ?

तैपनि यता र उता जानु पर्ने काम छन् !

 

नमच्चिने पिङ्गमा झुण्डिने झुण्डि नै रहे 

झट्का लाउन सक्ने जति ठण्डाराम छन् !

 

 

 

Last edited: 25-Feb-08 07:51 PM

Last edited: 02-Mar-08 01:42 PM

View/Share this post only

गन्तब्य देख्दा देख्दै नत्र किन रोकियौं ?

अरु कसैका हातमा हाम्रा लगाम छन् !

 

हाम्रो आजको सटिक सारांश !

 

गुटमा सामेल नगर्नुको रहस्य के ?

मेरा नाम पनि त उत्तिकै बदनाम छन् !

 

तगज्जुल तगज्जुल !

 

Nepe

धन्यबाद नेपे - हजूरको कृपा दृष्टी नपरेसम्म त पूर्ण हुंदै हुंदैन ! कमी कमजोरीहरु देखाउदै जाम् !

 

 

 

मैले धोका हो भनी कहां पुष्टी गर्न सकें ?

बास्साका भक्त लामका लाम गुलाम छन् !

थोरै लेख्न मन लाग्यो म गजल को बिद्यार्थी नभएकाले पुर्ण गजल नबन्न सक्छ ।भुल औल्याइदिनुहोला।।।।।।

निष्पट्ट अँध्यारोमा निक्लेको भिँडलाई जुलुस किन मानु?

फागुनको यो महिनामाँ जन्तिका तामझाम छन्

बगलिमाँ छुरा छ छैन त्यतिनै हो कुरा

छन त सबैका मुखमाँ रामराम छन्

नतीजा ननिक्लने प्रयोग तमाम  छन् !

फेरी गरिन थालेका उस्तै ब्यायाम छन् !

Shirish,

 

धोका भो भन्दै बुई माथी चढाउदैछन्

बास्साका भक्त लामका लाम गुलाम छन् !

 

छ नि, यी तासका विम्बहरु खै के कारणले हो त्यति sexy सुनिदैनन् । मैले प्रयोग गर्न छाडिदिएको छु ।

 

*** *** *** *** *** ***

 Fucheketo,

बगलिमाँ छुरा छ छैन त्यतिनै हो कुरा 

छन त सबैका मुखमाँ रामराम छन्

 

गज्जपको शेर !

 

तर नि, यो अर्काको गजलमा शेर थप्ने काम भनेको घाटाको काम हो । न आफ्नु भो, न आर्काको भो । बरु एउटा छुट्टै गजल लेखेको भए आफ्नु हुन्थ्यो ।

 

अर्काको गजलमा त वाह वाह र राय सल्लाह दिनु मात्र राम्रो ।

 

Nepe

Nepe guru

I have taken you as "Gold Standard" in ghazal writing.

My aim will be to try to satisfy you and be par with your intellect. ;-)

Hope this action of mine will benefit to raise my own bar and I will keep trying.

I will discard the last one and replace with this one:

एउटा हल निकाल्न भ्याई नभ्याई छ
माग लिएर आउने लामका लाम छन् !

 

Fucheketo

Listen to Nepe and thou shall benefit !! Seriously. Its hard to find someone like him who has the qualities to improve others and knowledge to do so.

नेपे दा र Shirish दाइ म नि गजल पर्दै चु नबुझेनि। फेरि दाइहरु नहास्नुस नि नेपालि लेख्न र पध्न न-अौनेले के गजल पधेर र बुझेर खाला भनेर। तर जे होस नबुझेनि ३-४ एुतै गजल पधै चु।

shirish जी, जानि-नजानी एउटा गजल कोरेको छु। कस्तो लाग्यो प्रतिकृया लेख्नु होला है

गर्जिने  रातहरु धेरै भो, शान्तिको बिहानि चाहिएको छ

कोलहालै-कोलहल धेरै भो, शान्ता लुम्बिनी चाहिएको छ

 

बुच्ची सक्यो कानहरु, बन्दुक बमहरुको आवाजले

चिरायु ध्वनी गुन्जिरहने, एउटा बिकुल चाहिएको छ

 

लत्-पतिएका छन रगतहरु, आँफ्नै दाज्यु-भाइको

रक्त पिपासु हातहरु होइन, अर्को बुद्ध चाहिएको छ

 

खबरहरु धेरै भो, आँफ्नै अपहरण- भिडन्तको

चिरायु शान्ती रहिरहने, एउटा युद्ध चाहिएको छ

 

 

Uptowngal

Thanks for reading..I am honored.If given chance I don't mind volunteer to be your personal ghazal coach. ;-))

Lopchan jee,

Nice try ..but there are certain essential  things like मत्ला, काफीया in ghazal which you have totally missed. Its OK in the beginning. I have been there, done that. :-)

Try this website:

http://smriti.com/urdu/ghazal.def.html

What is ghazal

Classical Definition of Ghazal
===============================

Ghazal in short, is a collection of Sher's which follow the rules of
'Matla', 'Maqta', 'Beher', 'Kaafiyaa' and 'Radif'. So to know what
Ghazal is, it's necessary to know what these terms mean.

To understand these terms easily , we will take an example.

1. koi ummid bar nahin aati
   koi surat nazar nahin aati
2. aage aati thi haale dil par hasi
  ab kisi baat par nahin aati
3. hum wahan hain, jahan se humko bhi
  kucch hamaari khabar nahin aati
4. kaabaa kis muh se jaaoge 'Ghalib'
  sharm tumko magar nahin aati

What is a Sher ?
    It's a poem of two lines. This definition is deceptively simple.
    Please note that, every Sher is a poem in itself ! A Sher does not
    need, anything around it, to convey the message.
    All the 4 stanzas in our example are independent poems, Sher's.


So Ghazal is necessarily a collection of two-line-poems called Sher.
[ So the Rafi solo "rang aur noor ki baaraat kise pesh karu" is NOT
a Ghazal, as every stanza is of 3 lines, and not 2. ]

What are other restrictions ? Many, and important ones.
[ Any collection of Sher's is not Ghazal. Some good examples are ; the
famous Mukesh song from Yehoodi, "yeh mera deewaanaapan hai" ; and the
title song of "dil apana aur preet parayi". Each stanza in these songs
can be considered as an independent Sher, but they are NOT Ghazal's.
To understand,  why, we have to wait till 'Kaafiyaa, 'Radif'. ]


What is 'Beher' ?
    'Beher' is the 'meter' of the Sher's. It can be considered as the
    length of the Sher. Both the lines in the Sher *MUST* be of
    same 'Beher'. And all the Sher's in one Ghazal *MUST* be of the
    same 'Beher'. There are 19 (!!) kinds of 'Beher'. But in simple terms,
    'Beher' is categorized in 3 classes. Short, medium, long.
    [ The examples in [] are my additions, from Hindi Films. ]

    Small :
ahale dairo-haram reh gaye
tere deewane kam reh gaye
[ Also Talat song, "dil-e-nadan tuze hua kya hai" ]

    Medium :
umr jalwo me basar ho, ye zaruri to nahin
har shab-e-gam ki seher ho, ye zaruri to nahin
[ And by Gulzar, "ruke ruke se kadam, ruk ke baar baar chale" ]

    Long :
ai mere humnashin, chal kahin aur chal, is chaman me ab apanaa guzaaraa nahin
baat hoti gulon ki, to seh lete hum, ab to kaaton pe bhi haq hamaaraa nahin
[ The filmfare winner, "Manzile apani jagah hai" !! Yes ! It IS a Ghazal.
And the Shayar is Prakash Mehra !! surprise , surprise !! ]


So Ghazal is a collection of Sher's of SAME 'Beher'.


What is 'Radif' ?
    In a Ghazal, second line of all the Sher's *MUST* end with the *SAME*
    word/s. This repeating common words is the 'Radif' of the Ghazal.

    In our example, the 'Radif' is "nahin aati".

    [ Sometimes, the Ghazal becomes known by its 'Radif'. eg. "jaraa
    aahista chal" sung by Pankaj Udhas. On RMIM we all know one Ghazal by
    the 'Radif' as "aahista aahista", don't we ? or is it 2 or 3 ? :-) ]


What is 'Kaafiyaa' ?
    'Kaafiyaa' is the rhyming pattern which all the words before 'Radif'
    *MUST* have.

    In our example the 'Kaafiyaa' is "bar", "nazar", "par", "magar" etc.
    This is a necessary requirement. Something which is followed even in
    the exceptions to all these rules.


So Ghazal is a collection of Sher's of same 'Beher', ending in same
'Radif' and having same 'Kaafiyaa'.
[ That's the reason, why "yeh mera diwanapan hai" etc. are NOT Ghazals.
There is no common thing which can be called 'Kaafiyaa' and 'Radif'. ]

What is 'Matla' ?
    The first Sher in the Ghazal *MUST* have 'Radif' in its both lines.
    This Sher is called 'Matla' of the Ghazal and the Ghazal is usually
    known after its 'Matla'. There can be more than one 'Matla' in a
    Ghazal. In such a case the second one is called 'Matla-e-saani' or
    'Husn-e-matla'.
    In our example, the first Sher is the 'Matla'.

What is 'Maqta' ?
    A Shayar usually has an alias ie. 'takhallus' eg. Mirza Asadullakhan
    used 'Ghalib' as his 'takhallus' and is known by that. Other examples
    are 'Daag' Dehlvi, 'Mir' Taqi Mir, Said 'Rahi', Ahmed 'Faraz' etc.
    There is a Sher in a Ghazal, the last one, which has the Shayar's
    'takhallus' in it.
    [ A Shayar, can use the 'Maqta' very intelligently. He can "talk to
    himself" like one in our example. I have lots of favourite Sher's
    which are 'Maqta' of some Ghazal. Some gems are
koi nam-o-nishan puchhe to ai kaasid bataa denaa,
takhallus 'Daag' hai, aur aahiqon ke dil me rehte hai
    and
jab bhi milte hain, to kehte hain, "kaise ho 'Shakil'",
iske aage to koi baat nahin hoti hai
    The first one uses the meaning of the 'takhallus' to create the
    magic, and the second one is just simple, simply beautiful. ]


To summarize, Ghazal is a collection of Sher's (independent two-line
poems), in which there is atleast one 'Matla', one 'Maqta' and all
the Sher's are of same 'Beher' and have the same 'Kaafiyaa' and
'Radif'.

EXCEPTIONS AND IMP. POINTS TO NOTE
==================================

1. Ghazal is just a form. It is independent of any language.
eg. in Marathi also, there can be (and there are) good Ghazals.

2. Some Ghazal's do NOT have any 'Radif'. Rarely. Such Ghazal's
are called "gair-muraddaf" Ghazal.

3. Although, every Sher, should be an independent poem in itself,
it is possible, that all the Sher's are on the same theme. What
famous example can be other than "chupke chupke raat din aasun
bahaanaa yaad hai".

4. In modern Urdu poetry, there are lots of Ghazal's which do
NOT follow the restriction of same 'Beher' on both the lines
of Sher. [ My example in 'Maqta', the Sher by Shakil, is one. ]
But even in these Ghazal's, 'Kaafiyaa' and 'Radif' are present.

5. The restriction of 'Maqta' is really very loose. Many many
Ghazal's do NOT have any 'Maqta'. [ I think 'Maqta' was used in
the earlier times, as a way to keep the credit. But since this is
traditional, many Ghazal's do have a 'Maqta' just for the sake of it.
Sometimes the name of the Shayar comes unnaturally in the last
Sher of the Ghazal. ]

लोप्चन जी

उदाहरणको लागी गजलको अस्थीपन्जर (skeleton)

(मौकामा दिई हाल्या नि )

 नीलो = काफीया (गजलको मुटु ) Rhyming (अनुप्राश) words -> a must

रातो = रदीफ (optional) Refrains (दोहरिने शब्दहरु)  ( रदीफ निकालेर पढे खासै फरक नहुने - यस गजलमा)

 

नतीजा ननिक्लने प्रयोग तमाम  छन् ! - full syllables count =14    

फेरी गरिन थालेका उस्तै ब्यायाम छन् ! full syllables count =14     मतला a Must

(note:  काफीया र रदीफ)

 

गुटमा सामेल नगराउनुको रहस्य के ?

मेरा नाम पनि उत्तिकै बदनाम छन् !    Sher (note: काफीया र रदीफ )

 

गन्तब्य देख्दा देख्दै नत्र किन रोकियौं ?  full syllable count ‍= 14

अरु कसैका हातमा हाम्रा लगाम छन् !     Sher शेर

 

सडकै घर भए पछि कहां नै पुग्नु छ ?

तैपनि यता र उता जानु पर्ने काम छन् !  Sher

 

नमच्चिने पिङ्गमा झुण्डिनेले गर्ब गरे 

पालो कुर्ने “मबि”को अगाडी धेरै लाम छन् !  मकता 

 (note: mentioning of scribe's name --> Optional)

 

Last edited: 27-Feb-08 10:34 PM

View/Share this post only

shirish जी, मेरो एउटा गुरु हुनुहुन्छ nepe जी, nepeजी ले पनि निकै राम्रा सुजाव दिनु हुन्छ मेरो रचनाहरुको बारेमा। झन तपाईंले त मलाई गजलको बारेमा राम्रो पाठ पढाउनु भयो।यसको लागि हिर्दय देखी धन्यवाद।हाइकु सम्बदी पनि केही ज्ञान भए अली कती पाउ कि?

lopchanlama

लोप्चन जी

एउटा कुरामा ध्यान दिनु होला - यस्मा उस्मा जताततै हात हाल्दा कतैको नहोला !

पाठ पछिको गृहकार्य खै नि ? आफ्नो गजल सच्याउन अनुरोध गर्दछु !

जे होस् हाईकुमा पहिलो लाईन ५ सिलेबल -दोस्रो लाईन ७ सिलेबल र अन्तिम लाईन ५ सिलेबलको हुन्छ !

+

+

‍

नमच्चिने पिङ्गमा झुण्डिने झुण्डि नै रहे 

झट्का लाउन सक्ने जति ठण्डाराम छन् !

 

shirish जी, केही ब्यस्ताले गर्दा गृहकार्य सच्याउन ढिलाई भएकोमा क्षमा चाहन्छु। मैले तपाईंको पाठ अनुसार केही सुधार गरेको छु जस्तो मलाई लाग्छ, केही कमि-कमजोरी भए सुजावको अपेंक्षा  गर्दछु।

 

चिरायु शान्ती रहिरने, एउटा युद्ध चाहिएको छ

चिरायु शान्ती फौलाउने, एउटा बुद्ध चाहिएको छ

 

देश टुक्रियो आज हेर, दाज्यु-भाईको झगडाले

बैरी भावको सिनो खाने, एउटा गिद्ध चाहिएको छ

 

मन-मुटाव त  भई  हाल्छ, एउटै घरमा बसे पछी

भाई-चारा भाव जगाउने, एउटा पित्त चाहिएको छ

 

मेची-काली हात मिलाउ, शान्ता नेपाल बनाउन

अमन- चयन बसाउने, एउटा बुद्ध चाहिएको छ

 

चाल खेल्दैछन गिद्धले,सचेत बनौ है नेपाली

गिद्ध नजर तर्साउने, एउटा युद्ध चाहिएको छ

लोप्चनजी

 

(my comments are strictly related to the structure of your ghazal)

तपाईले प्रयोग गर्नु भएको काफीया बुद्द, गिद्द, यूद्द , पित्त छन् !

पित्त र गिद्द बाहेक अरु "द्द" अन्तिममा ऊच्चारण हुने शब्दहरु जस्को अगाडी "उ" (उदाहरण = ब+उ = बु , य+ऊ =यू) आउछ  ! 
"गिद्द" मा (ग + इ) आउछ ! यस अर्थमा सबै "उ" ऊच्चारण हुने शब्द प्रयोग गर्नु भए बेस होला - 

 

यस्ता खालका "काफीया" पनि नभएका होईनन् तर शास्त्रीय नियम पालना गर्ने हो भई शब्दहरु जस्तै "अबरुद्द , बिरुद्द, क्रुद्द, शुद्द" जस्का 
"द्द" अगाडी "उ" ऊच्चारण हुने प्रयोग गर्नु भए कसैले बिरोध गर्दैनन् ! पित्त त हुदैं भएन (in my rulebook ) !

 

 

बुद्द र यूद्दको प्रयोग धेरै ठाउंमा भएका छन् repeatedly - 

गजलमा सक्दो उहि माने दिने खालका शब्द या काफीया प्रयोग उचित मानिन्न - अनुभबको कमी मानिदा रहेछन् (कसैको किताबको भूमीकामा पढेको मैले !)
If you can move "एउटा" and incorporate into radif - the repititions would sound logical.

 

So you basically have to rewrite almost every thing !!

 

I felt like being a TA (without pay)

+

+ 

+

+

चिरायु शान्ती रहिरने, युद्ध चाहिएको छ एउटा

चिरायु शान्ती फौलाउने, बुद्ध चाहिएको छ एउटा

 

(Did you say something new? or merely repiting what others have said !! )

 

I did not mean to discourage you !! When you understand and follow the rules of ghazals you will be able to enjoy more.

 

Lopchan jee, Few examples of kafia: (in blue) हात परेको छ खाम रातोरातो पक्कै यसभित्र छ सलाम रातोरातो ! गुलाफ रातो छ गुराँस रातो राखिदिउँ कि उनको नाम रातोरातो ? बिहानी रातो छ साँझ रातो आयो कि दे हो याम रातोरातो ? के गर्यो कल्ले कि के भन्यो कल्ले देखिएको छ चेहरा तमाम रातोरातो ! फर्माइस उनको हो पिउनै पर्छ भरिदिउँ न त जाम रातोरातो ! कसको माया पोखियो ए 'बूँद' यसरी आकासैभरि छ डाम रातोरातो !

- Boond Rana

 

यति चोट लागिसक्यो लाग्ने ठाउँ छैन
मुटुभित्र गोला अरु दाग्ने ठाउँ छैन

बाँच्नु पर्ने जिन्दगीमा कति मरिएछ
बिहानी लौ भयो भनी जाग्ने ठाउँ छैन

तनमन सबैतिर द्वन्द चलेको छ
कुनै द्वन्द छोडी अन्त भाग्ने ठाउँ छैन

देवता को राक्षसको चिन्न सकिएन
कसैसित आफ्नो भाग्य माग्ने ठाउँ छैन

- Sarubhakta Shrestha

(www.tanneri.com)

Wow !!
Shirish !
I visited all the threads full of beautiful and high quality gazals.  Have you published any collection of them? OR any of these gazals have been recorded? DIL BAAG BAAG BHAYO, PADHERA.  Thanks for these efforts.

I don't know Partha. I am the biggest critique of myself so I do have doubts on quality.

There is no published collection. I have no confidence on the quality of these writing.

Some of the ghazals have been forwarded to some prominent ghazal writers in Nepal and they do commend on the content but they say I need to work/improve on "matra". Some day I might sit down and try to find the weeknesses or rewrite the whole thing, improving matra without distorting the substance.

May be I should go for "as it is"

Thank you for liking it though.

You can see a process through these threads can't you?

(मत्ला लेख्न बांकी छ )

+

+

‍+

बुंख्याचाले सुन्या जस्तो थियो

- नेता भाषण ठोकेर गयो !

 

निर्णय चाहिएको थियो अहिलै

- बिचार गर्छु भनेर गयो !

 

खुवाई पिलाई राख्यो जस्ले

- उसैको कुरा काटेर गयो !

 

कल्ले भन्यो बाटोमा उभिन ?

- गाडीले हिलो छ्यापेर गयो !

 

 

कल्ले भन्यो बाटोमा उभिन ?

- गाडीले हिलो छ्यापेर गयो !

 

वाह ! क्या विम्ब !

 

Nepe

निकै राम्रो लाग्यो ,
यहाँको भाबलाई बिथोलेन भनी यसो गर्दा हुन्छ कि
गल्ती भएमा माफि

 

 

नियती गती रोकेर गयो
द्वारको सांचो बोकेर गयो